Linh mục dòng Tên Giuse Đỗ Quang Chính, một cây đại thụ về lịch sử Giáo hội Việt Nam cũng như lịch sử Việt Nam, vừa tạ thế hôm, 5-2, tại Thủ Đức. Hưởng thọ 83 tuổi.

Trước khi vào dòng Tên năm 1966, Cha Chính là giáo sư môn sử địa tại trường Nguyễn Bá Tòng từ năm 1960 và là một nhà nghiên cứu lịch sử.

Hai tác phẩm Người Thời Đại và Chính Trị Nhật Bản 1854-1954 của ngài do Nhà xuất bản Sài Gòn ấn hành năm 1957. Sau đó ngài biên soạn các sách Sử Địa đệ nhất, Sử Địa đệ nhị và Việt Sử đệ nhị, đệ ngũ, đệ lục và đệ thất.

Trong các công trình về lịch sử Giáo hội Việt Nam của ngài, nổi bật nhất là Dòng Tên Trong Xã Hội Đại Việt 1615-1773 được nhà xuất bản Antôn Đuốc Sáng xuất bản lần đầu năm 2005 tại Hoa Kỳ, và lưu chiếu tại Quốc hội Hoa Kỳ. Bộ sách gồm 6 cuốn này sau đó được xuất bản lần hai năm 2007 nhân dịp kỷ niệm 50 năm Dòng Tên Việt Nam cùng với các cuốn sách khác như: Lịch Sử Chữ Quốc Ngữ, Hai Giám Mục Đầu Tiên Tại Việt Nam, Dòng Mến Thánh Giá Những Năm Đầu, Tản Mạn Lịch Sử Giáo Hội Công Giáo Việt Nam và Hòa Mình Vào Xã Hội Việt Nam.

Năm 2008, Nhà sách Hòa Bình chính thức xuất bản bộ Dòng Tên Trong Xã Hội Đại Việt 1615-1773 tại Việt Nam với giấy phép của Nhà Xuất Bản Tôn Giáo.

Có thể nói sáu bộ sách trên là “sự nghiệp đời sử học của Ngài”, nên trước khi lâm bệnh Cha Chính đã đích thân đưa cho linh mục Vinhsơn Đinh Trung Nghĩa, S.J. để chính thức xin phép xuất bản.

Trong thời gian trước khi vào dòng Tên, Cha Chính đã đi chu du nghiên cứu sử học ở nhiều nước, và sau 1975 ngài có những buổi diễn thuyết tại Viện Sử học và được ngài ghi lại trong cuốn Tản Mạn Lịch Sử Giáo Hội Công Giáo Việt Nam.

Theo tin chúng tôi biết, nhà sử học Trần Tuyết Nhung ở Toronto, Canada đã dựa vào các di cảo của ngài trong thời gian ngài lâm bệnh và dự định cuối năm 2012 này sẽ xuất bản các tài liệu nghiên cứu của ngài.

Cha Chính sưu tập nhiều bộ sách sử học quý đang được lưu giữ tại Thư viện Tỉnh dòng Tên Việt Nam do cha Nghĩa làm quản thủ. Cha Nghĩa cho biết ngài đã làm việc với bà Trần Tuyết Nhung để xúc tiến phần nghiên cứu còn lại của những tài liệu này.

Linh cữu cha Chính đang được quàn tại nhà chính Dòng Tên ở Thủ Đức và lễ an táng sẽ diễn ra ngày 8-2 do cha giám tỉnh Giuse Phạm Thanh Liêm chủ sự.

Tiểu sử Linh mục Giuse Đỗ Quang Chính:

Sinh ngày 25-11-1929 (theo giấy tờ dân sự 25-11-1915) tại Triệu Thông, xã Quần Phương Hạ, huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định. Con cả trong gia đình có 8 anh chị em gồm 3 em trai, 4 em gái.
Rửa tội ngày 01-12-1929 tại giáo xứ Quần Phương, giáo phận Bùi Chu.
Thêm sức ngày 09-05-1933 tại giáo xứ Quần Phương.
Học triết học tại Đại Chủng viện Bùi Chu từ 1949 – 1951 và học thần học tại Đại Chủng viện Bùi Chu (cơ sở tại Hà Nội 1951 – 1953 và cơ sở tại Sài Gòn 1954 – 1958).
Phó tế ngày 03-12-1957 tại nhà thờ Thị Nghè, Sài Gòn.
Linh Mục ngày 27-07-1958 tại nhà thờ Bùi Phát, Sài Gòn.
Dạy ở Tiểu Chủng viện Bùi Chu và sau đó làm giám học trường Nguyễn Bá Tòng từ 1958 – 1965.
Vào nhà tập Dòng Tên ngày 02-09-1966 tại Pháp.
Khấn lần đầu ngày 21-09-1968 tại Pháp.
Học chuyên môn về lịch sử từ 1967-1970 tại Sorbonne, Pháp.
Khấn lần cuối ngày 05-11-1977 tại nhà tập Dòng Tên, Thủ Đức.
Đảm nhận các nhiệm vụ:
Bề Trên nhà Anrê Phú Yên và Socius Miền từ 1972 – 1981
Bề Trên Học viện Dòng Tên, Thủ Đức từ 1999 – 2001
Bề Trên Nhà Hiển Linh, Thủ Đức từ 1999 – 2004
Bề Trên cộng đoàn Giuse Pignatelli từ 2004 – 2006
Tư vấn Miền (lần 1) từ 1972 – 1981
Tư vấn Miền (lần 2) từ 1999 – 2006
Từ 1970 – 1975: dạy tại các đại chủng viện Huế, Vĩnh Long, Giáo hoàng học viện và các đại học Sài Gòn, Huế, Đà Lạt, Tây Ninh.
Từ 1975-1977: Cha sở họ Nhà thờ Dòng Tên.
Nghỉ hưu từ 01-06-2006.

 

Khi Cha Giám tỉnh chính thức thông báo Cố Chính đã về với Chúa, bỗng nghe tiếng khẽ thốt ra từ phía bên trong: Một tâm hồn trí tuệ đã lìa bỏ chúng ta!

Người ta biết nhiều đến học giả gốc Nam Định ấy, Linh mục Giuse Đỗ Quang Chính, qua pho tác phẩm để đời về những nghiên cứu như: Tập Lịch sử nước Annam, Giáo hội Công giáo hòa nhập với văn hóa gia đình Việt Nam, Lòng thành của bổn đạo Việt Nam, Tình trạng dân số Đàng Ngoài thế kỷ 17, Linh mục Gaspar D’Amaral viết chữ Quốc ngữ mới, Tết Nguyên Đán tại Thủ đô Thăng Long giữa thế kỷ 17, v.v… Và còn rất nhiều tác phẩm nghiên cứu sâu rộng của Cha về hành trình lịch sử của Giáo hội giữa lòng xã hội Việt Nam. Có thể gọi pho tài liệu của Cha là bảo vật! Và nó cần được bảo tồn.

Đã có người gọi ngài là nhà sử học, cũng có khi ngài được người ta gọi là nhà nghiên cứu. Tựu trung, với một núi sách ngài đã nghiên cứu, chuyển ngữ, giảng dạy, viết và xuất bản, ngài là một nhà trí thức.

Thế nhưng, thưa Cha, con muốn gọi Cha là một-tâm-hồn-trí-tuệ.

Tiếp xúc với Cha, người ta sẽ hiểu trí thức của ngài không phải chỉ là những ngồn ngộn kiến thức tích lũy bằng trí nhưng còn là sâu lắng cảm thức bằng tâm.

Nhớ những lần con gặp Cha đi bách bộ ở hành lang nhà hưu, rất thanh thản, rất tĩnh tại. Khi ấy anh Hà Ngân được giao phụ giúp Cha, và không ít lần con đã được nghe những điều cao đẹp mà người thân gần nhất kể về ngài. Khi các anh em trẻ gọi Cha là nhà trí thức bậc thầy của Tỉnh Dòng, Cha chỉ mỉm cười không đối đáp. Nét văn hóa của nhà trí thức thực thụ và trải nghiệm.

Có lần anh Ngân đưa con vào thăm, hôm ấy Cha mệt, mà vẫn thấy trong Cha một sự nhẹ nhàng bình thản. Khi con trêu hỏi rằng mai này Cha về với Chúa thì Cha di chúc sách cho con nhé; Cha lại mỉm cười nhưng bằng thái độ ứng trực của một tông đồ theo Chúa, Cha bảo: đã về với Chúa thì còn thiết sự gì nữa mà mang theo. Nhẹ nhàng thôi. Nhưng Cha đã chỉ cho con một nhân cách sống trí tuệ sâu lắng trong tâm hồn.

Tâm hồn trí tuệ ấy đã phong ba một cõi đời: Cha chào đời ở Hải Hậu, thuộc tỉnh Nam Định; tu học ở Bùi Chu, Hà Nội, Sài Gòn; 8 năm sau khi chịu chức linh mục, Cha vào Nhà tập Dòng Tên tại Pháp; rồi du học ở Sorbonne; trở về nước và giảng dạy ở các chủng viện và trường đại học.

Với bao thăng trầm và trải nghiệm cùng với Dòng và Giáo hội giữa dòng lịch sử của xã hội, nay Cha lặng lẽ khép lại một kiếp sống, để bước vào một lẽ sống thiên thu.

Đêm Cha lìa đời, bầu trời vằng vặc một ánh trăng. Ánh trăng tròn đầy đầu tiên của năm Nhâm Thìn. Đêm nay, ở mãi tận cố hương nơi Cha đã chào đời cũng là một đêm quan trọng mang tầm quốc gia: Lễ Khai Ấn Đền Trần để cầu vận quốc thái dân an, nhân sinh thái bình, mưu sinh thịnh đạt.

Và có lẽ đêm nay cũng là đêm hạnh phúc nhất của cuộc đời hơn 80 năm sống trọn vẹn trong ơn gọi làm người, làm con Chúa, và làm môn đệ trong sứ vụ linh mục Dòng Tên. Con tin chắc Cha đã mãn nguyện bắt đầu nghỉ yên trong Chúa sau một cuộc đời dài “đã chạy hết chặng đường, đã giữ vững niềm tin” (2 Ti-mô-thê 4:7).

Con nhớ về Cha. Và ánh trăng soi như rọi sáng hơn một nhân cách sống, một mẫu tông đồ, một gương sứ vụ nơi một tâm hồn trí tuệ của linh mục Dòng Tên Giuse Đỗ Quang Chính.

Xin Cha chuyển cầu cùng Chúa cho chúng con.

Vũ, SJ