Tổng thống Đài Loan đến Roma tham dự Lễ Khai mạc Sứ vụ Thánh Phêrô của Đức tân Giáo Hoàng làm Bắc Kinh tức giận và tẩy chay Thánh lễ. Trong cuộc trắc nghiệm ngoại giao đầu tiên này, Trung Quốc đụng phải thái độ khoan hoà, nhưng cứng rắn của tân Giáo hoàng của Giáo hội Công giáo hoàn vũ, một tu sĩ Argentina giàu kinh nghiệm sống trong chế độ áp bức.

Trong số hơn 130 quốc khách dự Lễ Khai mạc Sứ vụ Thánh Phêrô của tân Giáo hoàng Giáo hội Công giáo hoàn vũ không có đại diện của Bắc Kinh. Tuần trước, khi được tin Tổng thống Mã Anh Cửu chuẩn bị sang Ý tham dự Thánh lễ Khai mạc Sứ vụ Thánh Phêrô của tân Giáo hoàng Phanxicô, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hoa Xuân Doanh kêu gọi: "Trung Quốc hy vọng Vatican sẽ có những biện pháp cụ thể để tạo điều kiện thuận lợi để cải thiện quan hệ song phương". Bắc Kinh muốn qua thông điệp này thúc giục Toà Thánh huỷ bỏ lời mời lãnh đạo Đài Loan. Trước đó vài hôm, ngay khi Đức Hồng y của Tổng Giáo phận Buenos Aires Jorge Bergoglio được Cơ mật viện bầu làm Giáo hoàng, Trung Quốc đã lập tức gửi thông điệp: "Hy vọng dưới sự lãnh đạo của tân Giáo hoàng, Vatican sẽ chọn thái độ mềm dẻo và thực dụng" đối với Trung Quốc.
 

ĐGH Phanxicô tiếp chuyện niềm nở với Tổng thống Mã Anh Cửu và phu nhân Christine Chu Mỹ Thanh của Đài Loan
 

Bắc Kinh đã cắt đứt quan hệ với Vatican từ năm 1957 sau khi Toà Thánh công nhận Đài Loan, trong bối cảnh tại Hoa Lục, chế độ Mao Trạch Đông đàn áp tín đồ Thiên Chúa và thành lập Giáo hội Nhà nước độc lập với Vatican.

Vào năm 2007, Đức Giáo hoàng Bênêđictô XVI đã gửi một thông điệp "lịch sử" đến giáo dân Trung Quốc và đề nghị một giải pháp dung hoà "chung sống hoà bình": Giám mục phải do Vatican bổ nhiệm, đổi lại Toà Thánh tôn trọng các quyết định chính trị của chính quyền. Tổng Giám mục Hồng Kông, Đức Hồng y Trần Nhật Quân, sau khi về hưu, xác nhận Toà Thánh sẵn sàng cắt đứt quan hệ với Đài Loan, với điều kiện Trung Quốc tôn trọng quyền tự do tôn giáo trong phương án thoả hiệp này.

Trong 8 năm vừa qua, có lẽ để tỏ thiện chí với Bắc Kinh, Toà Thánh không đón tiếp một lãnh đạo Đài Loan nào, mặc dù hai bên có quan hệ ngoại giao. Chuyến viếng thăm sau cùng diễn ra vào năm 2005, khi Tổng thống Trần Thuỷ Biển sang dự Tang lễ cố Giáo hoàng Gioan Phaolô đệ nhị.

Tuy nhiên, thay vì đón nhận bàn tay của Toà Thánh, Bắc Kinh tăng cường kiểm soát hoạt động của Giáo Hội thầm lặng và tìm cách xây dựng một Giáo hội Nhà nước, bổ nhiệm Giám mục trung thành với Đảng Cộng sản. Quan hệ đôi bên, do vậy, đã căng thẳng thêm khi Bắc Kinh không cho Vatican bổ nhiệm Giám mục.

Giờ đây, để tỏ thái độ bất bình về sự kiện Tổng thống Đài Loan sang thăm Vatican, Trung Quốc, một mặt, tẩy chay Thánh lễ Khai mạc Sứ vụ Thánh Phêrô của tân Giáo hoàng Phanxicô, mặt khác, phản đối chính phủ Ý đã cấp visa cho ông Mã Anh Cửu.

Tuy nhiên, cơn thịnh nộ của Bắc Kinh chạm phải phản ứng vừa nhẹ nhàng, vừa mô phạm của tân Giáo triều. Phát ngôn viên Vatican, Cha Federico Lombardi, nhấn mạnh là Toà Thánh "không bao giờ mời ai dự Thánh lễ, không lựa chọn khách thăm viếng, cũng như không xem ai có đặc quyền". Thái độ bất lực của Bắc Kinh được Cha Bernado Cervellera, Giám đốc Hãng tin Công giáo Asia News chuyên về thông tin châu Á, phân tích như sau: "Phản ứng của Trung Quốc giống như một đĩa hát rè, nó che giấu thực tế là họ không biết phải làm gì, bản thân họ cũng lúng túng trong chuyện bầu bán" lãnh đạo trong suốt tuần vừa qua."

Theo Giám đốc Asia News thì tân Giáo hoàng Phanxicô có đủ "bản lĩnh và kinh nghiệm để xử lý các hồ sơ liên quan đến bang giao giữa Vatican và châu Á". Là tu sĩ trải qua nhiều thập niên trong chế độ quân phiệt và chăm lo cho dân nghèo, tân Giáo hoàng Giáo hội Công giáo được "người Á châu cảm nhận là một người gần gũi với mình".

Tú Anh