Khởi đầu Năm mới thường là thời điểm tuyệt hảo để “sang trang” cuộc đời của mỗi người, và đó là lý do tại sao rất nhiều người đặt ra những quyết tâm đầu năm. Thế nhưng, tại sao việc giữ vững các quyết tâm trên lại thường khó khăn đến thế?

 

Các nhà nghiên cứu đã tìm hiệu tỉ lệ thành công quyết tâm đầu năm của mọi người: Hai tuần đầu tiên thường diễn ra rất đằm thắm, tươi đẹp, nhưng từ khi bước vào tháng 2, chúng ta bắt đầu trượt dốc. Đến thời điểm tháng 12 của năm sau, chúng ta lại trở về điểm xuất phát – đôi khi lại còn thua cả năm trước. Tại sao nhiều người không thể thực hiện quyết tâm của mình? Do ý chí của chúng ta còn kém cỏi hay do mình quá lười biếng?

 

Theo nhà nghiên cứu John Norcross và cộng sự, những người vừa công bố phát hiện của mình trên Journal of Clinical Psychology, khoảng 50% dân số đặt ra quyết tâm mỗi dịp Năm mới. Những quyết tâm thường thấy nhất là giảm cân, tập thể dục, ngưng hút thuốc, quản lý tiền bạc tốt hơn và trả nợ.

 

Timothy Pychyl, Giáo sư tâm lý học tại ĐH Carleton – Canada, cho rằng quyết tâm đầu năm là một dạng “trì hoãn văn hóa”, một nỗ lực tái tạo bản thân. Chúng ta đặt ra quyết tâm như là cách động viên chính mình. Pschyl lập luận rằng con người chưa sẵn sàng để thay đổi các hành vi của mình, đặc biệt là những thói quen xấu, và đó là lý do khiến tỉ lệ thất bại cao đến vậy. Một nguyên nhân khác, theo TS. Avya Sharma thuộc Mạng lưới Béo phì Canada, là do chúng ta đặt ra những mục tiêu và kỳ vọng phi thực tế khi thực hiện quyết tâm đầu năm.

 

Giáo sư Tâm lý Peter Herman và cộng sự đã nhận diện điều mà họ gọi là “hội chứng hy vọng hão”, trong đó những quyết tâm của chúng ta rõ ràng phi thực tế và tách rời với nội quan của ta về chính mình. Nguyên tắc này được phản ánh qua việc tạo ra những xác nhận tích cực. Khi chúng ta đưa ra những nhận xét tích cực về bản thân mà ta lại không thật sự tin tưởng vào điều đó, nhận định tích cực không chỉ không có hiệu quả mà còn có thể làm tổn hại đến giá trị bản thân của mỗi người.

 

Một khía cạnh khác của những quyết tâm thất bại nằm ở mối quan hệ nhân – quả. Bạn có thể nghĩ rằng nếu mình giảm cân, trả nợ hay tập thể dục nhiều hơn thì toàn bộ cuộc sống sẽ biến đổi, nhưng nếu điều đó không xảy ra, bạn sẽ cảm thấy chán nản và dễ dàng quay ngược lại những hành vi cũ.

 

Hoàn thành quyết tâm đầu năm bao gồm việc thay đổi hành vi – để làm được điều này, bạn cần phải biến đổi nhận thức của mình (hay “tái lập” não bộ của bạn). Các nhà khoa học thần kinh như Antonio Damasio, Joseph LeDoux, và nhà tâm lý trị liệu Stephen Hayes, thông qua việc sử dụng MRI, đã tìm ra rằng hành vi thói quen được hình thành bởi những mô hình tư duy, trong đó tạo ra các đường liên hệ thần kinh và ký ức. Những yếu tố này sẽ trở thành nền tảng mặc định hành vi của bạn mỗi khi đối diện với một lựa chọn hay quyết định. Cố gắng thay đổi tư duy mặc định bằng cách “cố gắng không thực hiện điều đó”, trên thực tế, chỉ giúp củng cố các hành vi trên. Thay đổi cần phải có những đường liên hệ thần kinh mới, xuất phát từ những tư duy mới.

 

Trong Harvard Business Review Blog Network, Peter Bregman lập luận rằng “Khi chúng ta thiết lập các mục tiêu, chúng ta được dạy rằng cần làm sao cho chúng cụ thể, có thể đo đạc và có giới hạn thời gian. Tuy nhiên, hóa ra những đặc điểm trên lại chính là lý do các mục tiêu trở nên phản tác dụng. Một mục tiêu cụ thể, có thể đo đạc và xác định thời hạn giúp thúc đẩy các hành vi có phạm vi tập trung và thường dẫn đến gian lận hay thiển cận. Thật vậy, chúng ta thường đạt được mục tiêu, nhưng với giá nào?”

 

Bregman đề nghị nên sử dụng một khu vực tập trung, thay vì đơn thuần xác định những mục tiêu nhỏ lẻ, “Một khu vực tập trung sẽ tác động nhiều hơn đến động lực bên trong của bạn, nó không kích thích bạn gian lận hay thử những nguy cơ không cần thiết, nó sẽ để ngỏ mọi khả năng hay cơ hội tích cực, đồng thời khuyến khích bạn hợp tác, giảm thiểu cạnh tranh gây hao tổn. Tất cả những điều này khi được thực hiện sẽ giúp thúc đẩy những giá trị mà bạn và tổ chức bạn làm việc đánh giá cao.”

Nếu bạn vẫn thật sự muốn đặt ra những quyết tâm đầu năm thì đây là một vài mẹo giúp bạn giữ vững mục tiêu của mình:

Và cuối cùng, đừng nghiêm trọng hóa vấn đề quá mức. Hãy vui vẻ và mỉm cười chính mình mỗi khi bạn thất bại, nhưng đừng để vấp ngã ngăn cản bạn đến với mục tiêu của mình.

 

Ray Williams

 

 (Theo Hành Lang Tâm Lý)